(Le préjudice écologique reconnu dans “l’affaire du siècle”, Jugement rendu par Tribunal administratif de Paris, 03-02-2021, n° 1904967, AJDA 2021 p.239; Jean-Marc Pastor)
Fransa’daki çevre örgütleri tarafından büyük bir zafer olarak görülen karar, Devletin ekolojik meselelerdeki eylemsizliğinden kaynaklı tazminat ödemeye mahkûm edildiği ilk karar olma özelliğini taşıyor[1]. Bu karar neticesinde Paris İdare Mahkemesi, Fransız Devleti’nin 1 avro tutarında tazminat ödemesine karar verdi. Karar, 2018 yılında Greenpeace ve diğer ulusal çevre örgütleri tarafından yapılan başvuru neticesinde verildi.
Kabul edilebilirlik ve başvuruya ilişkin temel bilgiler
Başvuruyu gerçekleştiren derneklerin iddialarına göre Devlet hem iklim değişikliği ile mücadele hususundaki genel sorumluluğuna riayet etmeyerek hem de iklim değişikliğiyle mücadele etmek için bizzat belirlediği yasal ve düzenleyici çerçevenin uygulanmasını sağlamak için yeterli önlemleri harekete geçirmeyerek, sera gazı salınımının azaltılmasına yönelik eylemsizliği özelindeki ekolojik zarardan sorumlu tutulmalıdır.
İdare Mahkemesi başvuruyu gerçekleştiren örgütlerin, başvuruyu yapmada menfaatleri olup olmadığını değerlendirirken Medeni Kanun’nun ve Çevre Kanunu’nun ilgili maddelerini göz önüne aldı. Bu çerçevede Medeni Kanun’un 1246. maddesine göre “ekolojik zarardan” sorumlu olan bir kimsenin bu zararı telafi etmesi gerekmektedir. Aynı Kanun’un 1247. maddesine göre ekolojik zarar, ekosistemlerin öğelerine veya işlevlerine ya da çevreden elde edilen toplu faydalara insanlar tarafından azımsanmayacak derecede zarar verilmesidir. 1248. maddeye göre “ekolojik zarar” sebebiyle tazminat davası açma hakkı; Devlet, kamu kurumları ya da çevrenin korunması çerçevesinde faaliyet gösteren örgütler gibi menfaati olan herkese tanınmıştır. Ek olarak Çevre Kanunu’na göre amacı doğanın ve çevrenin korunması olan herhangi bir dernek, kendi faaliyet alanı ile ilgili herhangi bir şikâyet için idare mahkemelerinde dava açma hakkına sahiptir.
Devletin ihmali ve ortaya çıkan ekolojik zarar arasındaki illiyet bağı
Kararda Paris İdare Mahkemesi öncelikle bilimsel bir fenomen olarak “iklim değişikliği” krizinin varlığını kabul etmiştir. Bu fenomenin engellenmesine yönelik Devlet’e isnat edilebilecek bir sorumluluk bulunup bulunmadığını incelerken, Fransa’nın taraf olduğu uluslararası andlaşmaların yanı sıra “anayasallık blokuna” dahil olan Çevre Şartı’nı göz önüne almış ve Fransız Devleti’nin iklim kriziyle mücadele hususunda kendi belirlediği amaçlara saygı duymadığı tespitinde bulunmuştur.
Mahkeme halihazırdaki “ekolojik zararın” varlığını ve boyutlarını Hükümetler-arası İklim Değişikliği Paneli’nde hazırlanan rapora dayanarak kabul etmiştir. Buna göre Dünya’nın ortalama küresel sıcaklığındaki sürekli artış, sera gazı emisyonlarından kaynaklanmakta olup bu ısınmanın sınırlandırılması, sera gazı emisyonlarının 2030 yılına kadar 2010 yılına oranla %45 azaltılmasını ve en geç 2050 yılına kadar karbon nötrlüğünün sağlanmasını gerektirmektedir.
Nitekim Fransız Devleti bu fenomenle mücadele karşısında etkili bir şekilde hareket etmek için “uluslararası taahhütlere katılmayı” ve ulusal düzeyde düzenleyici yetkisi çerçevesinde özellikle ulusal topraklardan salınan sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik bir kamu politikası yürütmeyi seçmiştir.
Öte yandan Fransız Devleti enerji verimliliğini artırmak için belirlediği hedeflere uymamış ve bu ihmal belirli ölçüde sera gazı emisyonlarının azaltılması hedefinden sapılmasına yol açmıştır.
Sonuç olarak Paris İdare Mahkemesi, Devlet’in küresel ısınmayla mücadeleye yönelik belirlediği hedeflere ulaşma hususundaki ihmalinin, başvurucu derneklerin savunduğu ortak çıkarları zedelediği kanaatine vararak, Devlet’in her bir başvurucu derneğe 1 avro tutarında manevi tazminat ödemesine hükmetti.
[1] https://www.challenges.fr/green-economie/justice-climatique-l-etat-condamne-dans-l-affaire-du-siecle_749156